Jaouad (zij/haar) en ik spreken elkaar op de vooravond van WeerWoord Brugge.
De fluwelen zetels en mysterieuze schilderijen nodigen uit tot een Jungiaans gesprek. Hoe maak je jezelf los van je omgeving? Carl Gustav Jung schrijft dat je je ‘schaduw’ - de onderdrukte en ontkende aspecten van jezelf, die plaats waar je liever niet gaat - moet assimileren. Tegelijk gekoesterd en gevangen gezet door haar ouders en roots was Jaouad belast met het vooruitzicht van haar eigen bevrijding. Zij creëert, vernietigt en volhardt, met welk doel zal ze overleven? In welke wereld? Blijft het tumult van trauma eeuwig weerklinken?
In je boek ‘De meisje’ schreef je: ‘en toen sprak mijn zus een zin uit die zo heftig was dat ik hem nooit meer wil herhalen. Door die ene zin wist ik dat ik een gevaar was.’
Is dat iets wat je in het echt ook hebt gevoeld?
‘Absoluut. Al denk ik nu dat het in m’n hoofd groter leek dan het in werkelijkheid was. Alles ging ook zo snel. De kast, de vragen, de vlucht. Liefde en haat liggen erg dicht bij elkaar, deze ervaring is dan ook herkenbaar voor veel mensen - door iets heftigs te horen van een familielid, of iemand die een vriend was.’
Je schreef ook dat z’n zussen bijna allemaal naar het buitenland verhuisd zijn door Idriss - het hoofdpersonage - z’n coming out. Dat vond ik bijna even heftig.
‘Maar dat gebeurt veel hoor. Ook in België. Dat komt door de complexe relatie tussen sociale controle, religie en identiteit. De religieuze praktijk speelt/speelde een belangrijke rol in de constructie van identiteit en gemeenschap, maar ook in de normen en waarden die binnen deze gemeenschappen worden gehandhaafd - het maatschappelijk keurslijf. Dat zorgt ervoor dat afwijkingen van de norm gezien worden als een bedreiging. En dat leidt tot uitsluiting. Denk bijvoorbeeld aan meisjes die kiezen om met een zwarte jongen te trouwen of met iemand uit een ander land of streek.’
Welk advies geef je aan moslim queers?
‘Ik geef geen raad. Ik ben geen rolmodel, ik ben een testmodel. Want als je kijkt naar mij dan weet je eigenlijk wat je kan doen, maar dan ga je wel opofferingen moeten maken. En dat is niet zo evident, een opoffering is altijd lange termijn. Het duurt dikwijls jaren voor je terug een netwerk hebt opgebouwd. En terug mens bent. En dan weet je ook wat je niet hoeft te doen. Er zijn veel mensen die dubbele levens leiden. Dat kan ook. Als je met die façade kunt leven.
Maar voor mij was het vertrekken uit de gemeenschap en het verlaten van m'n familie de enige optie om mezelf te kunnen vinden. Het is pas jaren later dat ik besefte dat ik niet alleen m'n vader, maar ook een deel van mezelf achtergelaten had. De échte aanvaarding kwam pas toen ik mezelf aan m’n familie durfde tonen. Ik ben nog steeds het trauma rond m’n genderidentiteit aan het verwerken, soms onderschat ik de hardnekkigheid van deze trauma's. Daarom ben ik me nog meer gaan focussen op wat mijn cultuur, geloof en vrouwelijkheid voor mij betekenen.’
‘Sinds ik mijn vader heb gesproken over mijn eigen seksualiteit, geaardheid en misbruik, besef ik nu dat het niet alleen gaat om anders geaard zijn, maar vooral om intergenerationeel trauma. Trauma is niet alleen een individuele ervaring, maar wordt ook gevormd door bredere sociale en culturele krachten. Het wordt doorgegeven door historische en systemische onderdrukking, culturele overtuigingen. Er is aan de ene kant een ‘goed en slecht’ tussen wat als seksueel acceptabel wordt gezien - heteroseksualiteit, maar tegelijkertijd hebben veel mensen al op te jonge leeftijd seksuele ervaringen. Binnen een cultuur wordt een sfeer gecreëerd waarin dit als normaal wordt beschouwd, maar hoe kun je dan nog beoordelen wat goed en wat slecht is?’
Zie je intergenerationele trauma’s binnen de queer gemeenschap?
‘In het Westen hebben we veel vrijheid om ons te laten leiden door onze driften en impulsen, maar dit is niet altijd een positieve ontwikkeling. Is het echt nodig om op die driften in te gaan? De koppeling tussen intimiteit en seksualiteit wordt vaak als vanzelfsprekend beschouwd. Maar het legt beperkingen op aan hoe we intimiteit ervaren. Zeker onder mannen lijkt er een taboe te rusten op intimiteit die niet gekoppeld is aan seksualiteit, waardoor we ons minder vrij voelen om die intimiteit te ervaren en te delen. Aanraking staat gelijk aan seks.’
‘Aan de buitenkant hebben we aanzienlijke vooruitgang geboekt, variërend van juridische veranderingen tot de bredere maatschappelijke aanvaarding van queer individuen. Ik geloof dat het een vorm van wit privilege is om te denken dat (witte) queers geen intergenerationele trauma’s hebben. In het Westen, en dat zie ik bijvoorbeeld veel minder bij POC queers, zijn we verslaafd aan kennis. Je gooit steeds je intellectuele bagage op tafel zodat je niet moet toegeven dat je, eigenlijk, niet genoeg met je zelfaanvaarding bezig bent. Ook het verlangen om te "passen" als straight duidt op een gebrek aan zelfacceptatie - wat normaal is gezien de overwegend heteronormatieve samenleving waarin we leven. Maar als je hier zo sterk mee bezig bent, dan is dat een teken dat er nog steeds trauma's verwerkt moeten worden.’
Denk je dat de acceptatie van intimiteit zonder seksualiteit zou kunnen leiden tot een meer open houding ten opzichte van homoseksualiteit? Als er meer diversiteit zit in wat als acceptabel heteromasculien gedrag wordt beschouwd dan verwacht je toch een correlatie richting minder ‘homohysterie’. Opmerkelijk is dat mannen in Marokko onderling veel meer tactiel zijn, terwijl homoseksualiteit daar juist zwaar veroordeeld wordt.
‘In Marokko tonen mannen onderling veel broederlijkheid door elkaar aan te raken. Deze vorm van intimiteit wordt in de Marokkaanse cultuur anders beoordeeld dan in het Westen, waar het als homoseksualiteit wordt gezien. Er is in Marokko wel een subcultuur van flamboyante individuen die anders worden benaderd, waarbij er bijvoorbeeld een speciale handdruk bestaat waarbij je elkaar met een vinger kriebelt op de binnenkant van de hand. Het is belangrijk om te benadrukken dat deze uitingsvormen niet leiden tot homoseksualiteit. Als de persoon die deze gedragingen vertoont, geen problemen heeft met grapjes daarover, wordt het geaccepteerd. Het eigenaarschap van homoseksualiteit wordt echter niet aanvaard. Dat is een stap te ver. De acceptabele vorm van intimiteit in de Marokkaanse cultuur blijft binnen de grenzen van vriendschap en broederlijkheid, zonder seksualiteit. Dit wordt gezien als aanvaardbaar door God. Wat ik persoonlijk waardeer aan deze culturele context is de mogelijkheid van intimiteit zonder seksualiteit.’
Jaouad verhuisde een tweetal jaar geleden naar Brussel - geen stad, maar een wereld. Elke straat, elke wijk, elke markt, elk park heeft een eigen persoonlijkheid, een eigen cultuur, een eigen manier van zijn. Taal is niet alleen een middel om te communiceren, maar ook een middel om onze ervaringen vorm te geven en te organiseren. De taal die we spreken heeft invloed op hoe we de wereld om ons heen conceptualiseren. Zie je de wereld anders in het Frans?
‘Elke taal brengt een ander aspect, een andere dimensie van me op de voorgrond. In het Nederlands kan ik m’n eigenzinnige kant uiten, terwijl ik grappiger uit de hoek kom in het Engels. De Franse taal maakt me… (decadenter?) Ik ging zeggen arroganter en hautain. (lacht) Nu begin ik echt te genieten van het Frans, er zit zoveel muziek in.
Het spreken van Arabisch voelt als thuiskomen. Toen ik die taal na negen jaar weer sprak, merkte ik dat op een cellulair niveau - ik had het zo hard gemist. Maar het was wel een mindfuck. Op zich voelde thuis fijn, warm en veilig, maar voelde ik me niet veilig genoeg om genderfluïde te zijn of om te praten over mijn gevoelens. Dit was en is nog steeds verwarrend. Het is een tegenstrijdigheid: aan de ene kant voelt het als herkenning, maar aan de andere kant is het ook waar mijn trauma ligt. Er is een quote die zegt dat je terug moet gaan naar de plaats waar je trauma is ontstaan als je wilt genezen. Dat heb ik intensief gedaan en daardoor kan ik nu de goede en mooie dingen van mijn cultuur omarmen, want die zijn er in overvloed.’
Carl Jung?
'Amai, ja, Jung is mijne maat.’ (bulderlach).
Jung beschrijft een fascinerend concept van archetypes, waaronder de Schaduw - een verzameling van ongewenste en onderdrukte eigenschappen van onszelf. Om onszelf te helen en compleet te worden, is het belangrijk om deze schaduwzijde te omarmen. Kan het versieren van ons lichaam met symbolen (van onze Schaduw) ons helpen om onze donkere kanten te omarmen en ze te integreren in ons bewuste zelf?
‘Die zijn een deel van m’n proces van zelfontdekking en genezing. Elke tatoeage vertegenwoordigt een hoofdstuk in m’n leven en symboliseert m’n vermogen om de regie in eigen handen te nemen. Als ik iets vereeuwig op mijn lichaam dan is het maar dat plaatje - een soort demystificatie, zoals deze arabische dolk. Tatoeages helpen me om afscheid te nemen van wat ik moet loslaten. Ze maken deel uit van m’n identiteitsproces. En van m’n rouwproces.’
Een ander belangrijk archetype is de Persona, het sociale masker dat we dragen om ons aan te passen aan de verwachtingen van anderen. Hoewel de Persona kan helpen bij sociale interacties, kan het ook leiden tot een verlies van authenticiteit en het onderdrukken van delen van onszelf. Naast de Persona zijn er ook de Anima en Animus, die respectievelijk de vrouwelijke en mannelijke kwaliteiten van de psyche vertegenwoordigen. Het integreren van deze kwaliteiten kan ons helpen om ons vollediger en completer te voelen.
Je bent opnieuw geïnteresseerd in drag en ik kan niet anders dan me afvragen hoe drag past in deze ideeën over vrouwelijkheid en de Persona?
‘Het is mijn antwoord op een onmogelijke schoonheidsnorm. Drag queen zijn is allesbehalve zacht. Het is verbazingwekkend hoe je als man door middel van make-up, een pruik en kleding toch op een bepaalde manier in staat bent om een entiteit te creëren die vrouwelijkheid - in relatie tot popcultuur en porno - uitstraalt.
Er zijn talloze manieren om drag uit te drukken, van glamoureus tot punk en alles daartussenin. Voor mij draaide het om twee uitersten: een hyperfeminien persona en een creatuur verstoken van spraak, waar ik grenzeloos mee kon experimenteren. Het was een bevrijdende ervaring want het was queer - bevreemdend, and I owned it!
Dus het is geen masker, maar eerder een pantser dat me beschermt - niet afsluit - tegen de wereld. Ik ben niet per se harder geworden door het leven, maar ik heb geleerd om niet altijd mijn hart op tafel te leggen. Helaas zijn er mensen die niet altijd het beste met je voor hebben, vooral in de branche waarin ik werk. Dit is pijnlijk, maar het is een harde realiteit die je moet accepteren. Maar als je gevoelig bent en je leeft in een wereld die zegt dat je harder moet zijn, dan kun je door een pantser te dragen toch je doel bereiken.’
In je boek zijn er bepaalde Arabische passages die je niet vertaalde. Is dat ook een vorm van pantsering? Probeer je zo afstand te creëren met de lezer?
‘Het begrijpen van elke cultuur kan een uitdaging zijn als je er geen (volledig) deel van uitmaakt. Sommige aspecten van de Vlaamse cultuur zullen voor mij altijd onbegrijpelijk blijven, en dat is oké. Als een van mijn zussen over haar ervaringen als vrouw praat, dan zal ik niet beweren dat ik begrijp hoe zij zich voelt. Maar ik wil luisteren en haar steunen. Want soms pak je iemands verdriet af. Als iemand zegt: 'Ja, ik begrijp hoe je je voelt’, dan denk ik: ‘nee, dat is mijn verdriet’. Ik wil gewoon dat je luistert.‘
‘Soms voel je je, bij wijze van spreken, als een verlichte monnik, volledig bewust van je innerlijke mechanismen en drijfveren, en van de mensen om je heen. Maar dan ontmoet je iemand met een compleet andere identiteit, en word je geconfronteerd met nieuwe inzichten die verwarring brengen. Creëer een safe(r) space in je hoofd, waardoor je kunt openstaan voor die confrontaties. Want juist in die momenten van verstoring ligt de mogelijkheid tot groei. De grootste gevangenis bevindt zich in je eigen geest.’
Jaouad Alloul is multi-disciplinair kunstenaar en creatief ondernemer. De Brusselaar met Marokkaanse wortels is een kleurrijk kruispunt van identiteiten. Als auteur van 'De Meisje', theatermaker, muzikant, zanger, activist, presentator, zaakvoerder, drag queen en fashionist brengt zij in haar werk thema’s als gender en identiteit vanuit haar eigen levenservaring bij het publiek.
Instagram : @allouljaouad
Tekst : Biem D'hondt
Foto's : Marijn Achten
Comments